روستای بت خاک ولایت کابل :

روستای بت خاک ولایت کابل :

بتخاک قریه است به فاصله 17 کیلومتر به طرف شرق شهرکابل مربوط ولسوالی بگرامی ولایت کابل بین 69 درجه 20 دقیقه و 49 ثانیه طول البلد شرقی و 34 درجه 29 دقیقه 59 ثانیه عرض البلد شمالی واقع است .این روستا در شرق بگرامی قرار دارد و اراضی آن از طریق بند « بند خوردکابل» ابیاری میشود.
در سال های گذشته عمارت و باغ قشنگی که در زمان امیر شهید حبیب الله خان اباد شده بود، و ازاین جا راه قدیمه کابل - جلال آباد قرار داشت یک عمارت گمرک در آن جا نیز اعمار گردیده است. ( 1) همچنان روستای های دیگر بت خاک در شمال غرب شهر میمنه و در 15 کیلومتری جنوب شرق نمله خوگیانی مربوط ولایت مشرقی نیز وجود دارد.
درقرن 18 و 19 میلادی بگرامی و بت خاک مربوط دفتر لوگر بود به این معنی که مالیات و حل و فصل قضایا؛به خوانین لوگر مربوط میگردید. چنانچه فرامین وجود دارد که میرزایی خان پدر نایب امین الله خان لوگری در زمان تیمورشاه درانی (2) و زمانشاه درانی منحیث خان لوگر و بتخاک و بگرامی منسوب شده بود ، و بعدا" در زمان سدوزایی ها شخص نایب امین خان لوگری ؛ نه تنها مالیات لوگر بلکه مالیات بتخاک و بگرامی را بدست می آورد. لودیک آدمک همچنان این مطلب را تایید نموده و مینویسد که بت خاک ده کوچکی است در غرب قلعه تاجکان و شرق گزک. آب خود را از دره چناری گرفته و سیراب می شوند. اگرچه بگرامی در دفتر لوگر ثبت میباشد اما مالیات آن به کابل تعلق میگیرد. (3 )

قلعه های بت خاک :
برخی بتخاک را در حدود 13 کیلومتردرشرق کابل موقعیت دارد .مردم آن جا را اقوام لکان خیل، غلزایی، تاجک ها و تعداد از مردم خوگیانی تشکیل میداد.سه راه ازاین جا تا گندمک وجود دارد؛ اولی به کوتل لته لند و دومی به خورد کابل و سومی به دره چناری . بنابر یادداشت های انگلیس ؛ از روستای بتخاک و قریه های همجوار آن ؛ برای یک روز؛ آب و علوفه برای 12000 حیوان و 1600 من غله بدست می اید. واضافه مینماید که در سال 1842 م در بین همین بتخاک و بگرامی اردوی بزرگ انگلیس تباه و از بین رفت.

در اشغال کابل در سال 1879 - 1880 م یعنی تجاوز دوم انگلیس ها بالای افغانستان دربتخاک یک قرارگاه نظامی انگلیس ها ایجاد گردید . تا در هنگام ضرورت قطعات خود را در شیرپور حمایه و کمک نمایند . چهارم حصه این پادگان یا قطعه در دو قلعه در شمال این روستا جابجا گردیدند که توسط یک راه زیرزمینی به یکدیگر اتصال داشت . قلعه بزرگتر و جنوبی شامل : دیوار ها که طول آن شمالا" و جنوبا" حدود 83 متر و شرقا" و غربا" 74 متر و ارتفاع آن 36 فُت یا یازده متر بود. قلعه دومی که کوچکتر بودو در شمال موقعیت داشت ؛ طول دیوار آن حدود 37 متر و ارتفاع آن 36 فُت یا 11 متر بود.
برج های شش گانه قلعه بزرگتر یا « قلعه شاه گی »به ارتفاع 46 فُت یا بالای 14 متر میرسید. و برج های چهارگانه قلعه کوچکتریا « قلعه عبدالله خان » یا « قلعه کهنه » دارای ارتفاع 36 فُت یا 11 متر بود .

روستا یا قریه شامل 400 یا 500 خانه داشت . این محل نسبت به کابل در سطح پایین تر قرار دارد ونهر کوچکی مسیرراه را به طرف کوتل یک لنگه قطع می نماید ، ادامه این راه به سیاه سنگ می انجامد.
در مورد وجه تسمیه بتخاک انگلیس ها بدون ارایه کدام سند و مآخذ می نویسند که : سلطان محمود غزنوی ؛ بعد از فتح سومنات ؛ بت ها و یا مجسمه های را با خود به این محل آورده بود، بعدا" نماینده های هندو با سلطان در تماس شدند و برای اعاده آن همه بت ها و مجسمه ها ؛ مبلغ هنگفتی را پیشنها نمودند اما محمود غزنوی آنها را خراب نموده و به صورت پودر درآورد و جبرا" به حلقوم آنها ریخت تا آنها همان خاک یا پودر را بخورند . بنابران این محل به « بت خاک » مسما گردید .
بنابر نوشته نویسنده انگلیسی این روستا محل اقامت یکی از شاگردان آدا ملا نجم الدین بوده است . ( 4)
در این دو مورد هیچ سند و مآخذ مؤثق موجود نیست . باید متذکر شد که محمود غزنوی از سومنات سرمایه هنگفتی را بدست آورد و با خود آورد و انتقال و یا آوردن بت و مجسمه به بت خاک ، نشانه معقول نیست . فقط نوشته فوق افواه مردم میباشد که تا زمان انگلیس ها انتقال یافته است .
امروز بت خاک مورد تاراج و غارت مافیای زمین قرار گرفته و صد ها جریب زمین با زور و قدرت نظامی و ارتباط قومی غصب گردیده است . با وجودیکه پروژه های تعلیمی و تربیتی رویدست است اما نتایج مطلوب نداده است .

زیر نویسها :
1 - قاموس جغرافیایی افغانستان، ج اول، کابل، س 1335 هـ ش ، ص 223 .
2 - فوفلزایی - عزیز الدین وکیلی، تیمورشاه درانی، ج دوم، کابل ، 1346 هـ ش، ص 423 .
3 - گزیتر جغرافیایی افغانستان ، ج شش، ص 115 .
4 - گزیتر جغرافیایی افغانستان ، ایضا" ، ص 116 .